Elazığ`da toplam meyve üretiminin yüzde 58`ini oluşturan üzüm yetiştiriciliğinde 12 tür üzüm üzerinde işleme ve pazar araştırması yapıldı.
Derlenen bilgilere göre, yaş üzüm üretiminin yaklaşık 7,5 milyon hektar alanda gerçekleştirildiği dünyada, üretim miktarı ve iklim şartlarına bağlı olarak değişmekle birlikte yıllık yaklaşık 65 milyon ton üzüm üretiliyor.
Üretim alanı itibariyle 1 milyon 370 bin hektar alanla ilk sırayı İspanya alırken bunu İtalya ve Fransa izliyor. Türkiye ise 567 bin hektar bağ üretim alanıyla dünyada üretim alanları sıralamasında dördüncü sırada bulunuyor. Türkiye`de bu bağ alanlarından yılda yaklaşık 3,5 milyon ton üzüm üretilirken, bunların yüzde 30`u sofralık, yüzde 37`si kurutmalık, yüzde 30`u pekmez, pestil, cevizli sucuk üretiminde, yüzde 3`ü ise şaraplık olarak değerlendiriliyor.
-ELAZIĞ`DA BAĞCILIK-
Bağcılığın çok eski tarihlere dayandığı Elazığ`da şaraplık, sofralık ve kurutmalık olarak yapılan üzüm üretimi meyve üretiminin yüzde 58,36`sını oluşturuyor.
Çiftçi kayıt sistemine göre kayıtlı üzüm üreticisi sayısının 7 bin 977 olan sektörde, mevcut bağların önemli kısmında geleneksel yetiştiricilik yöntemi uygulanıyor. Ancak son yıllarda modern sofralık-şaraplık üzüm tesislerinin kurulmasıyla sektör yeniden canlılık kazanmış durumda.
Yaklaşık sofralık 77 bin 436, şaraplık 51 bin 537, kurutmalık olarak ise 900 ton üzüm üretilen kentte, üzüme dayalı sanayi sektöründe yıllardır kurulu olan şarap fabrikası dışında standartlara uygun üretim yapan herhangi bir tesis bulunmuyor. Ancak belli standartlarda küçük aile işletmelerinde orcik, pestil, pekmez, kesme gibi ürünlerin üretimi yapılıyor.
Kentte üretilen Öküzgözü, Boğazkere ve Köhni üzümlerinin hemen hemen tamamı şarap üreticilerine satılıyor.
-İŞLEME VE PAZARLAMA ARAŞTIRMASI-
Üzüm Üreticileri Birliği Başkanı Yrd. Doç. Hüsamettin Kaya`nın yaptığı araştırmada, kentte yetiştiriciliği yapılan Öküzgözü, Boğazkere, Köhni, Ağın Beyazı, Elazığ Kırmızısı, Tahannebi, Şilfoni, Besni, Karaerik, Kadın Parmağı, Kabarcık ve deneme aşamasında yeni bir tür olan Hal Karası olmak üzere 12 tür üzüm üretiminin güçlü yanları, fırsatları ve tehditleri belirlendi.
Buna göre sektörün güçlü yanlarının bağcılık alanında üzümün ülke ve dünyada sevilerek tüketilen bir meyve olması; sofralık üzüm üretiminde özellikle Ağın Beyazı adlı üzümün oldukça geççi bir çeşit olması, raf ömrü ve raf görselliğinin yüksek, ayrı stoklamaya uygun bir çeşit olması, siyah çeşitlerden olan Öküzgözü üzümünün otoriteler tarafından ülkenin en iyi şaraplık çeşidi olarak gösterilmesinin yanı sıra çok iyi bir tat ve aromaya sahip olması ve ince kabuğu ile de aranan bir sofralık çeşit olması tespit edildi.
Araştırmada, şaraplık üretimde ülkenin en iyi şaraplık çeşitleri olarak bilinen Öküzgözü, Boğazkere ve Köhni çeşitlerinin bölge dışında diğer yerlerde aynı kalitede ürün vermemesi ve tamamen bölge ekolojisine adapte olmuş olması öne çıkarken, üzüm hammadesine dayalı pekmez-sirke-pestil-orcik-kesme gibi diğer gıda sektörlerinde kurulacak sanayi için üzüm hammadesinin yeterli olması belirlendi.
Bağcılık alanında fırsat olarak uluslararası geçerlilikteki uygun üretim teknik ve standartlarıyla çok büyük değerler yaratılabileceği; sofralık üzüm üretiminde sağlıklı yaşam eğilimlerinin üzüm tüketimini teşvik etmesi; şaraplık üzüm üretiminde ise serbest piyasa ekonomisi sayesinde daha fazla sayıda şarap üreticisinin sektöre girmesi ile şaraplık üzüm tüketiminde artış beklenmesi sıralanırken, özellikle siyah üzüm ve suyunun antioksidan madde içermeleri nedeniyle tüm dünyadaki tüketimlerinin yükselen bir trend izlediği, bu nedenle her geçen gün talepleri arttığına dikkat çekildi.
Üzüm hammaddesine dayalı gıda ürünlerinin ise başta orcik olmak üzere sevilerek tüketilmesi, özellikle büyük şehirlerde aranan çerezlik ürünlerden olması da fırsat olarak değerlendirildi.
Araştırmada, tehdit olarak ise bağcılık, üzüm suyu üretimi ile üzüm ham maddesine dayalı sektörlerde üretim miktarının iklim değişikliği ve kuraklık nedeniyle önümüzdeki yıllarda düşmesine neden olabileceği öne çıkarken; sofralık üzüm üretiminde çiftçiye bağlı azalma; şaraplık üzüm üretiminde de şarap fabrikalarının ödediği ÖTV miktarı, şarap üreticilerinin aralarında anlaşarak üzüm fiyatını aşağıya çekmeleri belirlendi.
-ÖNERİLER-
Araştırmanın öneriler kısmında ise yüksek sermayeli şarap üreticilerinin tekelci baskılarından dolayı şarap sektöründen vazgeçilmemesinin çok önemli olduğunun altı çizildi.
Öküzgözü, Boğazkere ve Köhni üzümlerinin gerçek potansiyellerinin sofralık ve üzüm suyundan çok şaraplık olarak ortaya çıktığı belirtilen araştırmada, çözüm olarak tek müşteri durumundaki büyük şarap fabrikalarının fiyat baskısına alternatif yaratmak için yurt dışı pazarına yönenilmesi önerildi.
Bu kapsamda en büyük görevin bölgenin en örgütlü yapısı olan birliğe düştüğü ifade edilen araştırmada, birliğin, yöresel üretimi sofralık ve şaraplık olarak değerlendirilebilecek bir fabrika kurulması için girişim başlattığı, 120 bin metre karelik bir işletme arazisi birlik adına tahsis çalışmalarının Valilik tarafından devam ettiği kaydedildi.
Araştırmada hedef olarak ise yılda 3,5 milyon litre kapasiteli şarap üretim tesisi, 5 milyon litre kapasiteli üzüm suyu tesisi, sirke, taze sofralık üzüm paketleme, kurutma, pekmez-pestil-orcik üretim tesisleri, 2 bin tonluk soğuk hava deposu ve üzüm çekirdeği değerlendirme tesisi belirlendi.
