LİYAKAT, YÖNETİM SANATI VE İKİ İNSAN

Yeterlilik ilkesi olarak da adlandırabileceğimiz liyakat, verilen görevi başarı ile yapabilme yetisi ve işi yapabilme yetkinliğine sahip olma olarak tanımlanabilir. İşe yerleştirmede ve yönetici atamalarında o işe uygun olan insanın atanması, görevlendirilmesi anlamında kullanılmaktadır.

Yönetim ve atama kavramlarının var olduğu tarih boyunca bu konu hep gündemde olmuştur. Liyakat yönetim kademesinin gündemindedir çünkü pozisyona en başarılı olacak insanı seçmeyi ve atamayı hedeflemektedir. Atama için beklentisi olanlar, pozisyonlar için hak edenler ve layık olmayanlar olarak sınıflandırılabilir. Üçüncü grup olarak bu pozisyonun altında çalışanlar ve yönetimden etkilenenler (hizmet alanlar gibi) liyakate göre atamayı takip ederler ve değerlendirirler.

Görevlendirme atanan kişiye güç sağlar, maddi ve manevi çıkar elde edecektir. Bu nedenle beklenti içinde olanların bir mücadelesi vardır. Kayırma yöntemi ile atanmak için mücadele edenler her tarihte var olmuştur. Yönetim bilimine biz batı kültürünün yaklaşımını ve değerlendirmesini öncelikle ele almaktayız.

Bu vesileyle, 1092 Ekim ayında şehit edilen Nizamülmülk'ü saygı ve rahmetle anarken, kitabı siyasetnamesinden alıntılar yaparak konuyu değerlendirmek isterim.

İlk Alıntım; "Filozof Buzurcmihr'e dünyada kendisi gibi tedbirli ve bilgili bir insan olmadığı ve bizzat devletin idarecilerinden olduğu halde Sasanîoğulları padişahlığının niçin yıkıldığını sordular. "İlk sebep, Sasanîlerin büyük işlere, iş bilmeyen, ehliyetsiz ve akılsız kişileri tayin etmeleridir. Diğer sebep, akıllı, uyanık ve bilgili kişilere değer vermemeleridir."

Bu satırlar bize yönetimde liyakat usulüne uygun atama yapılmamasının olumsuzluklarına işaret ederken, akıllı, uyanık ve bilgili insanlara değer verilmemesinin olumsuz sonuçlarının olduğunuanlatmaktadır.

Şirketler layık insanları göreve atamamasının sonucu olarak para kaybedebilir veya şirketin kapanması sonucunu ortaya çıkabilmektedir. Başarılı ve şirkete yararlı insanların rakip şirketlere geçmeleri ve şirkete karşı çalışmaları da şirketlere ayrıca zarar verebilmektedir.

Büyük Selçuklunun, büyük veziri danışman olarak seçilecek kişide aranacak faktörleri ele alırken liyakat konusunu ele almaktadır. Bunun için ikinci alıntıya bakalım. Parantez içinde bu hususları güncel kelimelerle ile vurguladım.

1. "Padişahların memleket işleri için âlimlerle meşveret (danışma) yapması İşler hakkında kendisiyle meşveret ( danışma) yapılacak kişinin kuvvetli görüş sahibi olması gerekir.
2. Herkesin bir ihtisas sahası vardır, bir kişinin çok iyi bildiği bir işi, diğeri bilmez. Bir insanın bilgisi vardır, pratiği yoktur. Fakat bir diğerinin bilgisi de, pratiği de, yeterli tecrübesi de vardır. Bunu şöyle açıklayabiliriz: Bir şahıs bir hastalığın ilacını kitaplarda arar, bulur, okur, üstelik bütün ilaçların isimlerini de bilir, o kadar.
3. Bir diğeri bütün ilaçların isimlerini bildiği gibi, hasta tedavi etmiş ve defalarca tecrübe yapmış ise, bu iki zat asla aynı olamaz. Aynı şekilde, pek çok sefer yaparak dünyayı görmüş, zamanın acı ve tatlı anlarını yaşamış, başından türlü işler geçmiş bir adamla, hiç yolculuğa çıkmamış, vilâyetler görmemiş, yolculuk sıkıntısı çekmemiş adam aynı olamaz.
   Sayılan faktörlere baktığımızda muhakeme ve mukayese den kişinin düşünme şeklini ve karar verme becerisini anlayabiliriz. İletişim her dönemde gerek mesajları aktarmak gerekse insanları anlamak ve yönetmek için çok önemli olmuştur. Zeka ve kavrama becerisi, vizyon, strateji yeni kavramlar olarak günümüzde zihnimizde yerlerini alırken, 926 sene önce bu güncek terimlere benzer anlatımları büyük vezir kullanmaktadır. Hizmet süresi, tecrübe ve bilgi birlikte ele alınırken aralarındaki bağ ortaya konulmaktadır. Tevazu ise güç sarhoşluğuna ve ortak akılı yaratmada ki etkisini ortaya koyabilmek için kullanılmaktadır.

Yöneticilerimize kendi kültürümüzdeki kitapları okumalarını tavsiye ederim. Ancak her okuduğunuzu doğru kabul etmeyiniz, Algı filtrelerinizden geçiriniz ve güncel bilgilerinizle karşılaştırınız.

Siyasetnameden üçüncü alıntımız; Bilginler, "Liyakatli ve denenmiş köle, bin oğuldan daha iyidir" demişlerdir. Bu söz şu manada söylenmiştir: Bir itaatkâr kul 300 oğuldan iyidir. Oğul babasının ölümünü, öteki ise efendisinin yücelmesini ister.

Bu açıklamada liyakat ve denemiş köle derken, liyakat, tecrübe, ehliyet ve sadakat birlikte ele alınmaktadır.

Günümüzde yöneticiler yalnızca liyakat faktörlerine göre karar vermemelidirler, seçim yaparken liyakatin değerlendirilmesinde önem kazanan diğer faktör ise Sadakattir.

Sadakat Türk dil kurumu Türkçe sözlüğüne göre İçten bağlılık, Sağlam, güçlü dostluk anlamına gelmektedir. Sadakat ölçümü ve değerlendirilmesinde sayısal bir değer söz konusu değildir. Güven duygusuna bağlı değerlendirilen bir algıdır.

Sadakat güven duygusuna bağlı olduğuna göre tek yönlü olması gereken bir eylem değildir. Yöneticinin bir alt yöneticiden ve çalışanından beklediği sadakat, çalışanın için yöneticisine güvenmesi anlamına gelmektedir.

Bu noktadan hareketle liyakatin yanı sıra yönetimlerin güvenecekleri ve beraber çalışacakları insanları seçme hakları vardır. Kişiler önce liyakat ilkesine uygun adayları belirleyecek ve layık olanlar arasından güvenecekleri kişiyi seçmelidirler.İşte ben tanıdığım ilimizde bu özelliklere sahip olan değerli iki yöneticimizi burada anmayı onlara olan bir gönül borcu olarak hissediyorum.Biri uzun süre İl Afad Müdürlüğü görevini yürüten Hakif ÇERÇİ kardeşimizdir.Kendisi müdürlük görevi boyunca o kahraman benim projesini tüm kamu kurum kuruluşlarca,sivil toplum kuruluşlarına gönüllülük esasına dayalı temel afet bilincini geliştirmek ve yaygın hale getirmek için kurum nezdinde afet gönüllüleri oluşturmak,akabinde özel sektörde,kamu kurum ve kuruluşlarda görev yapan özel güvenlik ekiplerine temel afet bilinci eğitimi verme,belli eğitimleri alan kursiyerlere temel afet bilinci eğitim sertifikası verilmesi,Fırat Üniversitesine bağlı olan Kovancılar ve Karakoçan ilçelerimizdeki yüksek okul öğrencilerimize olası bir deprem anında yapılması gereken eğitimlerin verilmesi,İHH arama kurtarma faaliyetlerinde bulunan sivil toplum kuruluş üyelerini belli bir eğitimden geçirip başarılı olanlara arama kurtarma faaliyetlerinde bulunması ve ayrıca temel afet bilinci verilip başarılı olan kursiyerlere eğitim sertifikası verilmesi,Adıyaman ili Samsat ilçesinde meydana gelen depremden dolayı depremzedelere yardım yapılması,güneyçevre yolunda bulunan lojistik deponun yanında bulunan hazine arsası olan yaklaşık 15 bin metrekarelik alanı Afad İl Müdürlüğüne hizmet binası olarak kazandırma,Suriye Cerablus’da 10.000 insanın tüm ihtiyaçlarını karşılamak gibi çok önemli görevleri ifa etmiştir.İşte Hakif Kardeşimiz gibi yukarda andığımız vasıfları taşıyan kaliteli,liyakatlı insanlarımızın değerlerinin bilinerek bu tür kıymetli değerlerin yönetim kadrolarında üst noktalarda değerlendirilmeleri bizler için kazanç olacaktır.Yine aynı şekilde 20 yıldan fazla aynı özelliklerle Elazığ’a hizmet eden emekli baş müfettiş Burhanettin KARAGÖZOĞLU abimizde yukarda saydığımız tüm bu niteliklere haiz olan kamuoyunun yakından tanıdığı,13 yıl Diyarbakır SGK İl Müdürlüğü görevi yaparken Diyarbakır halkı tarafından ‘’ SEN BİZE DEVLETİ SEVDİRDİN ‘’ dedirten diğer bir şahsiyettir.Dolayısıyla bizlerin sayıları az olan bu kıymet ve değerlerimizi onurlandırmamız vicdani bir borçtur.Görüşmek Dileğiyle …