Rusya-Ukrayna krizinin perde arkası

Ukrayna-Rusya krizi son günlerde yine dünya gündeminde ilk sıralara yerleşti. Azak Denizi'nde Rusya ve Ukrayna donanmalarının karşı karşıya gelmesinin ardından yaşananlar bölgede kaygı yaratıyor. Peki iki ülke arasında gerilimi tırmandıran tarihsel süreçler neler? Sovyetler Birliği sonrası hangi gelişmeler yaşandı?

Ruslar ve Ukraynalıların birçoğu aynı dili konuşuyor. Aynı kültüre, dini inanca, ortak tarihsel geçmişe ve akrabalık ilişkilerine sahipler.

Ancak bu iki halk, son yıllarda giderek dozu artan siyasi gerilimin gölgesinde giderek birbirlerinden daha fazla uzaklaşıyor.

Ukrayna ve Rusya'nın tarihsel kökeni, bugün Ukrayna'nın başkenti olan Kiev'e dayanıyor.

Kiev; 882-1132 yılları arasında hüküm süren, Beyaz Rusya, Rusya ve Ukrayna'nın atası sayılan Kiev Knyezliği'nin (Kievskaya Rus) başkentiydi.

12. ve 13. yüzyıllarda Kiev Rusyası'nın dağılarak bağımsız prenslikler haline gelmesiyle, bugünkü Ukrayna'nın toprakları Moskova ve Belarus'un hakimiyeti altına girdi.

Hem Ruslar hem Ukraynalılar "Kievskaya Rus"u kendi tarihlerinin parçası olarak görüyor. Her iki ülkenin milliyetçileri de bu devletin kendilerine ait olduğunu öne sürüyor.

Sovyetler Birliği topraklarında 1932-1933 yıllarında başta Ukrayna, Belarus, Kuzey Kafkasya, Volga, Güney Ural, Batı Sibirya ve Kazakistan'ın kuzeyinde kitlesel ölümler yaşandı.

Bunun sebepleri ile ilgili tarihçiler ikiye bölünmüş durumda. Kimilerine göre ölümlerin nedeni, başta salgın hastalıklar, kısmen kuraklık sonucu yaşanan kıtlık ve tarım politikalarında hayata geçirilen dönüşüm sonrası ortaya çıkan bazı sorunlar.

Tüm bu bölgelerde hayatını kaybedenlerin sayısı ile ilgili de çok çelişkili (kimilerine göre 1 milyonun altında, kimilerine göre 7-8 milyon kişi) veriler bulunuyor.

Ukrayna devleti ve bazı tarihçiler ise 1932-1933 yılları arasında Ukrayna'da yaşanan ölümlerin nedeninin, Sovyetler Birliği'nin Ukrayna halkına karşı uyguladığı "soykırım" olduğunu savunuyor. Ülkede her sene Kasım ayının son Cumartesi günü "Holodomor (açlık felaketi) kurbanları" anılıyor.

Sovyetler Birliği'nde 1990'lara gelinirken "yeniden yapılanma" adı altında yaşanan çözülme sürecinde, tüm diğer eski Sovyet ülkelerinde olduğu gibi Ukrayna'da da milliyetçi dalga yükselişe geçti.

Ukrayna, 24 Ağustos 1991 tarihinde Sovyetler Birliği'nden ayrıldı. Leonid Kravçuk, ülkenin ilk devlet başkanı oldu.

Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrası ilk yıllar, Ukrayna ve Rusya arasında Kırım'daki Karadeniz Filosu'yla ilgili anlaşmazlıklara sahne oldu.

Ekim 1991'de önce Ukrayna Parlamentosu Verhovnaya Rada, ardından Devlet Başkanı Kravçuk, filonun Ukrayna'nın kontrolüne geçmesi kararını onayladı. Bundan kısa süre sonra Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin, Karadeniz Filosu'nun Moskova'ya bağlı olduğunu öngören kararnameyi imzaladı.

23 Haziran 1992 tarihinde iki ülke devlet başkanları, filonun önce ortak yönetilmesi, üç yıl sonra ise paylaşılması yönünde anlaşmaya vardı. Ancak kısa süre sonra gerilimi tırmandıran ilk olay yaşandı.

1992'nin Haziran ayında Ukrayna bayraklı devriye gemisi SKR-112'nin Odessa'ya gitmesi sonrası taraflar silahlı çatışmanın eşiğinden döndü. İki ülkenin Amiral Kuznetsov uçak gemisini paylaşamaması gerginliği iyice artırdı

Bir süre sonra suların durulmasıyla taraflar yeniden masaya oturdu.

İki ülke Devlet Başkanları Boris Yeltsin ile Leonid Kuçma, Rus Karadeniz Filosu'nun 2017 yılına kadar Kırım'da kalmasını ve iki ülke arasında dostluk, iş birliği ve partnerlik öngören anlaşmayı 1997 yılında imzaladı.

Bu anlaşmayla iki ülke resmi olarak birbirlerinin sınırlarını tanıdı. Anlaşma 2008 yılında 10 yıllığına uzatıldı.

Karadeniz'in üzerinde 2001 yılında Rus yolcu uçağının düşürülmesi, iki ülke arasında yeni bir gerginliğe sebep oldu.Rusya, 88 yolcusuyla birlikte Tel Aviv-Novosibirsk seferini yapan TU-154 tipi uçağın, Ukrayna'nın tatbikatı sırasında S-200 roketiyle vurulduğunu açıkladı. Ukrayna resmi olarak olayın sorumluluğunu üstlenmedi

Batı yanlısı Yuşçenko iktidarının ilk yılında iki ülke arasında doğal gaz krizi patlak verdi.Uzun süren müzakerelerin sonunda Ukrayna, Rus gazının fiyatını iki kat artıran anlaşmayı imzaladı.2010 yılında yapılan devlet başkanlığı seçimlerinde ise Yuşçenko'nun oyları yüzde 5'e kadar düşerken, bir önceki seçimleri kaybeden Rusya yanlısı Yanukoviç, bu sefer en yakın rakibi "turuncu prenses" lakaplı Yuliya Timoşenko'yu mağlup ederek devlet başkanlığı koltuğuna oturdu.

Ukrayna'nın Harkov kentinde dönemin Rusya Devlet Başkanı Dmitriy Medvedev ile masaya oturan Yanukoviç'in, Karadeniz Filosu'nun Kırım'da bulunma süresini 2042 yılına kadar uzatan anlaşmaya imza atması, Ukrayna'da Rusya karşıtları ve milliyetçilerin sert tepkilerine yol açtı.Rusya yanlısı Viktor Yanukoviç iktidarının Kasım 2013'te Ukrayna-AB Ortaklık Anlaşması'nı imzalamayı reddetmesi üzerine Kiev'de başlayan olaylar, Ukrayna'yı tarihinin en büyük kaosuna sürüklerken, Rusya ve Batı arasında "Soğuk Savaş" yıllarını aratmayan gerginliklerin de başlangıcı oldu.

Kiev'de Rusya yanlısı Yanukoviç'in iktidardan inmesi talebiyle patlak veren kitlesel protesto eylemleri, polis ve göstericiler arasında silahlı çatışmalara dönüşerek başkenti savaş alanına çevirdi.

Çoğunluğu radikal milliyetçilerden oluşan eylemciler ile güvenlik güçleri arasında çıkan çatışmalarda 100'ü aşkın kişi hayatını kaybetti, yüzlerce kişi yaralandı.IMAGES

Olayların ardından Yanukoviç ülkeyi terk ederken, Batı destekli muhalefet iktidara geldi.

Kırım, Rusya tarafından ilhak edildi. Olayların devamında Rus nüfusun ve Rusya yanlılarının ağırlıkta olduğu ülkenin doğusundaki Donbass bölgesinde (Donetsk ve Lugansk), büyük ölçüde Moskova destekli milis örgütlenmeleri ile Batı'nın desteklediği Kiev yönetimi arasında silahlı çatışmalar baş gösterdi.

kişi hayatını kaybetti. SSCB'nin çökmesinin ardından Kırım, Moskova ve Kiev için ciddi önem kazandı.Büyük önem verdiği Karadeniz Filosu'nun, Batı'ya yakınlaşma riski bulunan Ukrayna'da kalması Rusya'yı kaygılandıran bir konu haline geldi. Nüfusunun çoğunluğu Ruslardan oluşan yarımada 2014 yılında yapılan referandum sonucu Rusya'ya bağlandı.Kısacası son günlerde iyice tırmanan krizin arka planında ağır travmalar mevcut.İzlemeye devam........