Tükettikçe Tükenmek

Sahip olduğumuz veya olmak istediğimiz her şeyin “ihtiyacımız” olduğunu iddia edebilir miyiz?

Peki “ihtiyaç” kavramı tam olarak neyi ifade ediyor?

Günümüzde bu kavramın bir sınırı olduğundan bahsedebiliyor muyuz yoksa isteklerimizi ihtiyaçlara dönüştürerek o sınırı silikleştiriyor muyuz?

Evet artık geçmişte olduğundan daha fazla şeye ihtiyacımız olduğu bir gerçek. Gelişen teknolojinin, artan iş alanlarının, kentli olmanın ve büyük şehirlerde yaşamanın insana daha fazla şeyi zorunlu kıldığını ve bunlar olmadan yaşamın zorlaşacağını zaten biliyoruz fakat mevcut durum, sadece ihtiyaçlarımızın arttığını değil sınırsız bir hale geldiğini gösteriyor. Telefonlarımıza baktığımız her anda veya sokakta yürürken kafamızı çevirdiğimiz her yerde insanda ihtiyacı olmayan şeyleri alma isteği uyandıran türlü reklamlara maruz kalıyoruz ve bu reklamlar çoğunlukla amaçlarına ulaşıyor. Göz alıcı bir şekilde sunulan, görene kadar aklımızda bile olmayan o ürüne karşı koyamayıp kendimizi ona ihtiyacımız olduğuna inandırıyoruz. İşte bu “ihtiyaç mı, yoksa istek mi?” çelişkisi bizleri zaruri olmayan ve belki de satın aldıktan sonra pişman olduğumuz bir sürü şeyin sahibi yapıyor. Bu durum sadece eşya veya nesnelerle sınırlı değil. Beslenme alışkanlıklarımızda da aynı şey söz konusu. Aç olmadığımız halde kendimizi bir restoranda otururken ya da daha önce hiç yemediğimiz bir şeyi canımız çekerken buluyoruz. Evet, nefis bir görsel ve biraz da ballandırılmış bir anlatımla daha önce hiç yemediğimiz bir şeyi bile canımız çekebiliyor.

İşte çark bu şekilde dönmeye devam ederken sonunda “bu devran böyle dönerse işimiz iş” diyen birileri ortaya çıkıyor ve “less is more” deyip minimalist yaşam kavramını hayatımıza sokuyorlar. Bu kavram aşırı tüketimin insana her açıdan zarar verdiğini ve “az, çoktur” düsturuyla sadeliğin vereceği çokluk duygusunu vurguluyor. Mobilyalarda, yaşam biçiminde, giysilerde, yiyeceklerde yani hayatın her alanında sadeliği ve daha az tüketimi tavsiye ediyor. Bu düstur size de tanıdık geldi mi? Evet, İslam’daki tüketim ahlakı da kişinin aşırı maddesel tüketimlerini azaltmaya ve israfı hayatın her alanında önlemeye çalışır.  Yiyip içmeyi fakat israf etmemeyi, ihtiyaçlar ve istekler arasındaki dengeyi sağlamayı kesin bir dille emreder (Araf/31). Bu sayede insana daha az masraf, daha az sorun, daha fazla sadelik ve daha fazla huzur vermeyi amaçlar. Yaşamında buna ihtiyaç duyanlar için uyulması gereken tüketim ahlakı işte budur.

İşte bizlerin bu bilinci her daim, özellikle de Ramazan aylarında diri tutmamız gerekir. Fakat maalesef yapılan araştırmalar bunun tam tersini gösteriyor. Buna göre Ramazan ayında normale göre süpermarket ve bakkal harcamalarında yüzde 51, giyim mağazalarındaki harcamalarda yüzde 22, akaryakıt ve ulaşım harcamalarında yüzde 11, lokanta ve restoranlarda yüzde 7 oranlarında artış görülüyor. Başta İslam’ın ve özellikle de Ramazan ayının anlamına ve ruhuna aykırı bir şekilde kurulan lüks sofralar, nefsin terbiyesi yerine şımartılması anlamına geliyor ve adeta sofraların yarıştırıldığı gündüz kuşağı programlarından farksız bir hale bürünüyor. Olması gereken ise bizlere yılın hiç değilse bir ayında normalden daha az harcayıp yoksulun halinden anlamayı ve nefis terbiyesini öğretmeyi amaçlayan bu kutsal ayın hakkını vererek yaşamak ve geri kalan aylarda da bunu unutmayıp israfın her türlüsünden uzak durmaktır. Yaklaşmakta olan Ramazan ayında da bu bilincin diri tutulması ve iftar sofralarının israf sofraları olmasına izin verilmemesi gerekir. Çünkü Ramazan’ın ruhu ve bedeni arındıran nimetinden ancak bu şekilde faydalanılabilir.